Lipton Matthews - Kolonyalizm Afrika ve Asya'yı Yoksullaştırdı mı? Muhtemelen Hayır

 

Batı emperyalizmini suçlamak için kolonyalizmin bıraktığı mirası yeniden gözden geçirmek, önde gelen akademisyenler için moda bir eğlence haline gelmiştir. Pek çok kişi kolonyalizmin eski kolonilerin gelişmesini engellemek için kalıcı barikatlar kurduğunu iddia ediyor. Batı kolonyalizmi o kadar kötüleniyor ki, dengeli bir genel bakış sunmaya yönelik her türlü girişim ahlaka aykırı kabul ediliyor. Bruce Gilley'in tartışmalı makalesi " The Case for Colonialism", Third World Quarterly dergisinin makaleyi geri çekmesine yol açan bir eleştiri fırtınası yarattı. Gilley, bazı durumlarda kolonyalizmin olumlu faydalar getirdiğini göstermeye çalışmış ve hatta bazı bölgelerin yeniden kolonileştirilmesi halinde refaha kavuşacağını öne sürmüştü. Bağımsız bölgeleri yeniden kolonileştirmek oldukça gerilimlidir ve pratik görünmemektedir, ancak Gilley koloniciliğin bazı olumlu sonuçlara yol açtığına işaret etmekte haklıdır. Kendisi yakın zamanda "In Defense of German Colonialism" adlı bir kitap yayınlarken, entelektüel müttefiki Nigel Biggar da "Colonialism: A Moral Reckoning" adlı kitabı yayınlayarak Britanya İmparatorluğu'nun objektif bir değerlendirmesini yapmıştır. Gilley ve Biggar, Batı emperyalizmini eleştirenlerin ve savunanların delile dayalı bir tartışmaya girebilmeleri için yeni bir yol çizmektedir. Bu tartışmalar oldukça duygusal olduğu için, insanlar empirik verilerden ziyade boş basmakalıp sözler ve anekdotlarla besleniyor. Politik olarak tutarlı görünen akademisyenler ve onların destekçileri yabancı egemenliği fikrini rahatsız edici bulabilirler, ancak bu konu dışı bir dipnottur. Öte yandan, özgürlükçüler kolonyalizmi bağımsızlığın ihlali olarak görürler ve bu varsayım yabancı egemenliğine karşı çıkanlar için doğrudur. Avrupa ülkelerinin eski kolonilerde zulümlere imza attığı inkar edilemez; ancak bu durum Avrupa koloniciliğini İslami ya da Afrikalı muadillerine kıyasla ahlaki açıdan daha çirkin kılmaz. Avrupalı olmayan güçlerin emperyal tarihi sıklıkla tartışma dışı bırakılmaktadır. Bu nedenle insanlar kolonyalizmin yalnızca Batılı bir proje olduğunu düşünmekteler. Dolayısıyla, Batı kolonyalizmi diğer kolonyalizm biçimleriyle nadiren karşılaştırıldığı için, iyilik ya da zulüm bakımından istisnai olduğunu söyleyemeyiz. Bununla birlikte, araştırmacılar Batı kolonyalizminin olumlu sonuçlarını ortaya koyan anekdotlar ve empirik veriler toplamışlardır. Akademide uzun bir süre boyunca, Batı kolonyalizminin ortalama olarak olumlu bir gelişme olduğu konusunda fikir birliği vardı, ancak daha sonra bu gidişat 1960'ların ve 70'lerin devrimci politikaları tarafından tersine çevrildi. Bugün, gelişmekte olan ülkelerde yoksulluktan çevresel tahribata kadar akla gelebilecek her türlü kötülüğün sorumlusu olarak kolonyalizm gösteriliyor. Batı kolonyalizmine karşı yapılan suçlamalar konuşmacılara ahlaki bir statü kazandırıyor, ancak anekdotlar ve empirik kanıtlar onların iddialarıyla çelişiyor. Deepak Lal, imparatorluğu savunduğu konferansına Afrika krallarının 1881 yılında İngiltere Başbakanı William Gladstone'a gönderdiği ve yabancı egemenliğini yeniden tesis etmesini talep eden bir mektupla başlıyor: "Majestelerinin kontrolü altında olmak istiyoruz. Ülkemizin İngiliz Hükümeti tarafından yönetilmesini istiyoruz. Bu ülkeyi kendimiz yönetmekten yorulduk, her anlaşmazlık savaşa ve çoğu zaman büyük can kayıplarına yol açıyor. . . . Tüm dinsiz adetlerimizi kaldırmaya hazırız. . . . Ülkemize ışık tuttuğunuz için Tanrı'nın sizi kutsayacağına şüphe yoktur." Avrupalılar kabile siyasetini bastırarak koloni toplumlarına düzen getirme konusunda daha büyük bir kapasite sergilediler. Nigel Biggar, Colonialism: A Moral Reckoning adlı kitabında, Hindistan'da bile yerlilerin İngilizleri liderliğe davet ettiğini çünkü yerel muhaliflerin daha saldırgan davrandığını belirtmektedir. Koloni dünyası kabile siyaseti ile gölgelenmişti ve yerel hükümetler birbirleriyle savaşan grupları pasifize etme gücünden yoksundu. Yabancılar olarak Avrupalılar, egemenliklerini meşrulaştırmak ve düzeni empoze etmek için kabileler arasındaki güven eksikliklerini kullanma imkânına sahipti. Journal of African Military History'de Eginald P.A.N. Mihanjo ve Oswald Masebo, Almanya'nın Afrikalı savaş ağalarını bastırmasının Tanzanya'daki yerlilerin refahı üzerinde son derece olumlu bir etkisi olduğunu belirtmektedir. Düzenin sağlanması Avrupalılar'ın kolonilerinde sahip oldukları ticari ve siyasi çıkarları korumuş, aynı zamanda çatışmalardan zarar gören yerliler için de daha barışçıl toplumların yaratılması yönünde büyük bir fayda sağlamıştır. Bunu söylemek politik olarak hatalı görünse de, bazı durumlarda Avrupalılar devirdikleri yerli derebeylerden daha hayırsever olmuştur. Tartışmanın diğer tarafında, bazı ülkelerin kolonize edildikleri için daha kötü durumda oldukları papağan gibi tekrarlansa da, bu iddia araştırmalar tarafından kanıtlanmış değildir. Araştırmacılar, kolonyal girişimlere karşı sergilenen düşmanlığın ekonomik kalkınmayı olumsuz etkilediğini belirtiyor. Elise Huillery tarafından derlenen bilgilere göre Fransız Batı Afrikası'ndaki müreffeh bölgelerde ikamet edenler, kolonyalizme direnerek kolonyal yatırımların erişimini kısıtladıkları için yeni gelenler tarafından yerlerinden edilmiştir. Benzer şekilde, Afrikalı akademisyenler tarafından yapılan bir analiz, Afrika'nın Avrupa kolonyalizmine karşı direnişinin olumsuz etkilere yol açtığı konusunda Huillery ile hemfikirdir. Buna karşılık, Avrupa müdahalesine daha uygun olan bölgeler daha iyi kamu hizmetlerinden, daha kaliteli eğitim ve sağlık hizmetlerinden faydalanmıştır. Endonezya'da bulunan Avrupa yerleşim yerleri ile sosyal kazanımlar arasında olumlu bir bağlantı olduğunu gösteren 2022 tarihli bir makaleye göre Asya için de sonuçlar benzerdir. Belli ki, bazı eski koloniler Avrupanın beşeri sermayesini ve kurumlarını ithal ederek daha iyi duruma gelmişlerdir. Verilere dayanarak, kolonyalizmin bazı olumlu koşullara yol açtığı açıktır. Dolayısıyla, her ne kadar Avrupa'nın kolonyal tarihini kötülemek moda olsa da, birçok ülkenin özellikle Avrupa tarafından kolonize edildiği için daha iyi durumda olduğu bir gerçektir. Belki kolonizasyon olmadan da kalkınma yaşayabilirlerdi. Fakat kolonyalizm bazı eski koloniler için hızlı bir başlangıç sağlamış denilebilir.

Çeviren: Howard Phillips

Orijinal Yazı:Did Colonialism Impoverish Africa and Asia? Perhaps Not | Mises Institute

1. https://www.aljazeera.com/opinions/2021/2/26/colonialism-in-africa-empirewas-not-ethical 

2. https://web.pdx.edu/~gilleyb/2_The%20case%20for%20colonialism_at2Oct201 7.pdf 

3. https://www.amazon.com/Defense-German-Colonialism-EmpoweredCommunists-ebook/dp/B09MDKS7ZD/ref=d_pd_sbs_vft_none_sccl_1_6/134- 4942492-7986913?pd_rd_w=YJvx0&content-id=amzn1.sym.3676f086-9496- 4fd7-8490-77cf7f43f846&pf_rd_p=3676f086-9496-4fd7-8490- 77cf7f43f846&pf_rd_r=C90XHGKZPPZBC2C3B9ZW&pd_rd_wg=SrtEj&pd_rd_r=f f32e2b1-a8cc-4098-80bd-b4366d5110b3&pd_rd_i=B09MDKS7ZD&psc=1 

4. https://www.amazon.com/Colonialism-Moral-Reckoning-Nigel-Biggarebook/dp/B09R94BS6W 

5. https://www.amazon.com/Islamic-Imperialism-History-EfraimKarsh/dp/0300106033 

6. https://ir.ucc.edu.gh/xmlui/bitstream/handle/123456789/6782/THE%20ASANT E%20CONQUEST%20OF%20AHAFO%20IN%20THE%2018.pdf?sequence=1&isAll owed=y 

7. https://www.amazon.com/Colonialism-Africa-1870-HistoryPolitics/dp/0521073731 

8. https://news.climate.columbia.edu/2022/09/21/how-colonialism-spawnedand-continues-to-exacerbate-the-climate-crisis/ 

9. https://news.climate.columbia.edu/2022/09/21/how-colonialism-spawnedand-continues-to-exacerbate-the-climate-crisis/ 

10. https://www.jstor.org/stable/resrep02936?seq=5 

11. https://brill.com/view/journals/jamh/1/1-2/article-p41_41.xml 

12. https://academic.oup.com/jae/article-abstract/20/2/263/741169 

13. https://www.econstor.eu/bitstream/10419/149940/1/agdi-wp16-016.pdf 

14. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0305750X2200167X#:~ :text=The%20main%20finding%20of%20this,per%20capita%20output%20outsi de%20Java.